بررسی شرایط و آداب استغاثه به امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف)
استغاثه به امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) و طلب فرج ایشان موضوعی مستحب و معمولی نیست، بلکه امری واجب و سرنوشت‌ساز است. استغاثه به‌قدری ارزشمند و مهم است، که هر کسی قادر به رسیدن به این مقام نیست. شاید بپرسید، مگر دست به دعا شدن و دم «اللهم عجل لولیک الفرج» گرفتن، چه کار سختیست، که ادعا داریم دست هر کسی به آن نمی‌رسد؟ مشکل ما دقیقاً اشتباه گرفتن دعا و استغاثه با یکدیگر است. تصور کرده‌ایم، اگر صرفاً دعایی بخوانیم کافیست؛ درحالی‌که آداب استغاثه به امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) بسیار دقیق‌تر از یک دعاخوانی سطحی است. قیمت و ارزش هر فرد در نظام انسانی با درجۀ کشش او برای استغاثه و امام‌خواهی معلوم می‌شود.
شخص استغاثه‌کننده باید به آدابی ظاهری و باطنی آراسته شود، تا بتواند استغاثه‌ای نتیجه‌بخش داشته باشد و به مقام رفیع استغاثه برسد؛ اگر کسی بتواند به مقام استغاثه برسد به این معناست که حقیقتاً به مقام رحمانیت رسیده است و قلبش برای مشکلات تمامی مردم تمامی جهان می‌تپد. در این مقام است که تمام گناهان گذشته، حال و آینده‌اش بخشیده می‌شود، به مقام معیت امام می‌رسد و عضوی از صالحین آخرالزمان می‌شود. صالحینی که خدا وعدۀ آمدنشان را برای تشکیل حکومت الهی موعود داده است؛ پس شرط استجابت و پذیرش استغاثۀ ما، وفادار بودن به آداب استغاثه به امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) است.
آداب استغاثه شامل موارد زیر است:
- اضطرار و تضرع عاجزانه
- برپایی استغاثه‌های جمعی و فردی
- وفاداری و همدلی
- تفاوت سبک زندگی استغاثه کنندگان با سیرۀ دشمنان امام
- حضور فعال و جهادی استغاثه‌کنندگان در جبهۀ امام
- رحمانیت و رحیمیت
- خودسازی و مراقبت از نفس
- دعا کردن مستمندانه
- بلوغ در فهم اولویت‌ها و مهندسی درست معشوق‌های زمینی و آسمانی
اگر شما هم مشتاقید آداب استغاثه به امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) را بهتر بشناسید، با ما همراه باشید.
9 شرط از آداب استغاثه به امام
استغاثه به امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) مسئلۀ حیاتی و سرنوشت‌سازیست، که آداب و اصول خاص خود را دارد. فرد استغاثه کننده باید به شرایط خاصی رسیده باشد، تا استغاثۀ نتیجه‌بخشی داشته باشد. شرط قبولی استغاثه، نیت قلبی فرد استغاثه کننده است، اما برای رسیدن به نیت صادقانه تمرین و تکرار لازم است تا قلب و عمل با هم هماهنگ شده و استغاثه‌ای باکیفیت و ثمربخش در طلب امام غایب‌مان داشته باشیم.
وقتی استغاثه در طلب امام را شرط انسانیت و معیار شناخت درجۀ انسانیت فرد می‌دانند، یعنی مسئله بسیار جدی و قابل بحث است؛ اگر استغاثه را قیمت انسان می‌دانند، یعنی فرد باید آداب استغاثه به امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) را دانسته و تمرین کرده باشد، تا بتواند به مقام استغاثه برسد.
بیراه نیست که استغاثه در طلب امام می‌تواند فرد را به مقام امام نزدیک کند، زیرا فرد در راه به دست آوردن این مقام خون‌دل‌ها خورده و زحمت‌های بسیار کشیده است. او باید بتواند قلب و عمل را در این راه همراه کند و به آداب هرکدام پایبند شود، تا او را در قیامت، اهل استغاثه بخوانند و روز محشور شدن با امامش، روسفید محشور شود. در این بخش به معرفی و بررسی آداب استغاثه‌ای میپردازیم که به فرج منتهی می‌شود.
1- اضطرار و تضرع
اضطرار را در ناله‌های مادری که کودکش را گم کرده، یا پدری که منتظر شنیدن خبر مرگ یا زندگی فرزندش از اتاق جراحیست، می‌توان دید. به احوالات کسی که تمام عمرش را برای اندوختن ثروتی صرف کرده و در معامله‌ای تمامش را باخته، اضطرار می‌گویند. اضطرار را در خانه‌ای که دشمن ویرانش کرده و ساعتی یک عضو از خانواده را از زیر آوار بیرون می‌کشند، می‌توان پیدا کرد. اضطرار مفهوم عمیقیست و با غمی سطحی و گذرا متفاوت است.
الگوی دعای مضطرانه و دردمندانۀ ما در آداب استغاثه به امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) ، دعای ندبه از امام صادق (علیه‌السلام) و استغاثه‌های سایر اهلبیت (علیهم‌السلام) است. اصل و محور ندبه‌های امام در این دردنامه، ضجه و گریۀ مضطرانه در فراق امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) است. گریه و تضرع امامی معصوم در فراق ناجی تمام دردهای عالم و جبران‌کنندۀ تمام نقص‌ها و کمبودها. گریه و استغاثه چنان در این ندبه‌ها محترم شمرده شده، که امام می‌گویند، کجا گروه و عده‌ای برای تو گریه و ناله می‌کنند، که من هم خود را به آنها برسانم و در فراقت ضجه و مویه کنم؟ پس دعای زیرزبانی با هیبتی اتوکشیده و رسمی، دردی از ما دوا نمی‌کند. خدا وقتی‌که عجز و ناتوانی را در اشک و فریادهای ما ببیند، به بیچارگی‌مان رحم میکند. تضرع، راه جلب نظر اهل آسمان و باز شدن درهای عالم غیب به روی ماست.
2-برپایی استغاثه به صورت فردی و جمعی
از دیگر آداب استغاثه به امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) آن است که منتظر نمانیم، روزی عده‌ای جمع شوند و اجتماع استغاثه برپا کنند، تا ما هم به آنها ملحق شویم. ممکن است با تلاش‌های شیاطین جنی و انسی هیچ‌گاه آن روز نرسد. روزی که عده‌ای جوان معمولی با دست خالی انقلاب کردند، امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) به آنها سفارش کردند:«منتظر نباشید که توان پیدا کنید و حرکت کنید، بلکه حرکت کنید تا توانمند شوید»؛ پس خدا ابتدا باید حرکت و تلاش ما را ببیند، تا به ما قدرت بدهد. خدا در قرآن آورده که؛ «اى پيامبر، بگو من شما را فقط به يك حقيقت پند مى‌دهم و آن اينكه دو دو و يكى يكى براى خدا به پا خيزيد.[1]»
مسئلۀ قیام فردی و جمعی در راه خدا آن‌قدر مهم است، که خدا از حضرت موسی خواست، با هارون در مقابل ابرقدرت‌های زمانش قیام کند. این آیه‌ها خطاب به ماست، که بدانیم نباید از تنهایی بترسیم و از حرکت‌های عظیمی مثل برپایی نهضت دعای مضطرانه و استغاثۀ امام‌خواهی عقب بکشیم. هرچه برای خداست، رشد میکند و برکت در آن جاری می‌شود. بهانه‌هایی مثل تنهایی، عدم توانایی و نداشتن امکانات نمی‌توانند توجیه خوبی برای کم‌کاری‌ها و تنبلی‌های ما باشند، زیرا انقلاب اسلامی ایران با کمترین حمایت‌ها و توانمندی‌ها پیروز و مقدمه‌ساز تمدن جهانی موعود شد.
3-وفاداری و همدلی استغاثه‌کنندگان
یکی از موارد مهم آداب استغاثه به امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) ، همان رمزیست که صدها سال پیش امام در نامه‌شان به شیخ مفید به گوش ما رساندند. وفاداری، همدلی و اتحاد بین استغاثه‌کنندگان از مهم‌ترین شروط پذیرش و استجابت استغاثه توسط خداست. همدلی اهالی جبهۀ حق به اندازۀ دشمنی و عناد آنها با جبهۀ باطل، مهم و اثرگذار است. امام به دعای جمعیتی که معرفت یکدل و متحد بودن را ندارند، نیازی ندارند و به جمع آنها وارد نمی‌شوند و این شرط حیاتی را رمز ظهورشان دانسته‌اند.
4-تفاوت سبک زندگی استغاثه‌کنندگان با سیرۀ دشمنان امام
چطور ممکن است سبک زندگی ما و دشمنان امام یکی باشد و عقاید و علایق ما مشابه آنها باشد، اما ادعا کنیم که اهل استغاثۀ امام‌خواهی هستیم؟ اگر با کلام، عمل و رفتار، حتی تأیید مختصری در فضای حقیقی و مجازی در تشویق و تأیید مخالفان امام نقش داشته باشیم، چطور می‌توانیم برای آمدن همان امام استغاثه کنیم؟
خدا به حقیقت قلب و عمل ما کار دارد. وقتی افکار، انتخاب‌ها، ارتباط‌ها و نیت‌های ما شبیه دشمنان اسلام است، دعای روی لب ما هم حقیقی نیست. اغلب اوقات ما هم مثل آن دسته از سپاه ابن‌مرجانه‌ایم، که اگرچه به امام زخم جسمی نزدند، اما چون سیاهی‌لشگر سپاه دشمن بودند، ملعون تاریخ و اهل آسمان شدند.
5-حضور فعال و جهادی استغاثه‌کنندگان در جبهۀ امام
قاعدۀ حوادث آخرالزمان آن است که بزرگترین وقایع به دست خود مؤمنان و صالحان صورت بگیرد. آنها باید با زندگی جهادی و دور از کاهلی و تنبلی، مقدمات آمدن منجی را فراهم کنند، تا بتوانند در رکاب امامشان تمدن جهانی موعود را بسازند؛ پس برای صالحان آخرالزمان کاهلی و فراغت در کار نیست و آنها مدام مشغول فعالیتند. همانطور که تمام اولیاء خدا در طول تاریخ با طاغوت و مستکبران درگیر بوده‌اند، ما هم نباید اهل بی‌خیالی و تنبلی باشیم، تا بتوانیم خودمان را به جبهۀ حق برسانیم.
از آداب استغاثه به امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف)، حضور تمام‌قد و همه‌جانبۀ استغاثه‌کنندگان در جبهۀ مقدمه‌سازان ظهور است. در دوران پیش از انقلاب اسلامی ایران، علمای بسیاری اهل تهجد و عبادت بودند. وقتی امام خمینی آنها را به انقلاب‌گری دعوت کردند، آنها سجاده و عبادت را انتخاب کردند و پا پس کشیدند. درست همان زمان که آنها پاگیر عبادتی توهمی بودند، امام خمینی با تفکری علوی در کنار عبادت و تهجدشان انقلابی عملیاتی راه انداختند، راه هدایت میلیون‌ها نفر را باز کردند و مقدمۀ ظهور منتقم موعود و برپایی حکومت الهی را برپا کردند.
پس باید مراقب فریب شیطان باشیم و به امید آنکه اهل تضرع و استغاثۀ ظاهری هستیم، از زندگی جهادی و انقلابی در جبهۀ تشیع غافل نشویم. تازمانی‌که جهادگرهای آخرالزمان، اهل استغاثه نشوند و تازمانی‌که استغاثه‌کنندگان، اهل جهاد و مقدمه‌سازی ظهور نشوند، امام تشریف نمی‌آورند. تازمانی‌که جبهۀ حق به اندازۀ نابودی استکبار جهانی قدرت نگیرد، شرایط ظهور فراهم نیست. پس قیمت استغاثۀ هرکس به میزان تعصب او روی سازمان‌دهی دولت کریمۀ امام است.
6-خودسازی و مراقبت از نفس
استغاثه و تضرع برای هر چیزی از قلب انسان برمی‌خیزد؛ اگر قلبی محل حضور امام نباشد، قدرت و ظرفیت آنکه برای امام به تضرع و استغاثه بیفتد را ندارد. صاحب این قلب حتی اگر بخواهد هم نمی‌تواند استغاثه کند، زیرا نیازمند و دلتنگ امام نیست؛ پس راهکار آنکه قلبی به استغاثه برای امام بیفتد، آن است که از تاریکی‌ها پاک شود، تا نور امام در آن پیدا شود. قلبی که پر از آلودگی و بیماری‌های نفسانی است، جایی برای اقامت و فرمانروایی امام ندارد، پس به طلب امام هم نخواهد افتاد.
با این اوصاف متوجه می‌شویم که بزرگترین یاری و نصرت به امام در عالم، خودسازی و پاک کردن قلب از بیماری‌های اخلاقی و گناهان است. تمرین و تلاش‌های ما برای حذف هر کدام از گناهان و رذیله‌ها، ما را قدمی به امام و طلب ظهور ایشان نزدیک میکند. هراندازه قلب به طهارت بیشتری برسد، شرایط استجابت استغاثۀ او بیشتر فراهم می‌شود. رمز ظهور، خودسازی ماست و هرقدر شکل نفْس ما به شکل نفْس امام و طهارت نفْس ایشان نزدیک‌تر باشد، در امر فرج ایشان مؤثرتریم.
7-شیوۀ استغاثۀ مستمندانه
از مهم‌ترین آداب استغاثه به امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) آن است که فرد استغاثه‌کننده در لباس فقیران مستمند به خدا استغاثه کند، نه در لباس سلطانی غنی و متکبر. خداوند اگر قلب انسان را با دعای روی زبانش یکی نبیند، دعای او را هم نمی‌بیند. خدا باید فقر ما را ببیند، تا کیسۀ خالی ما را پُر کند. وقت استغاثه باید با کیسۀ خالی به محضر سلطان برویم. کسی که با کیسۀ پر به درگاه خدا برود، خدا جای خالی در کیسۀ او نمی‌بیند، که حاجتش را به او عطا کند.
شاید بپرسید، فرد چگونه با کیسۀ پر به دعا مشغول می‌شود؟ وقتی فرد با غرور و تکبر از دارایی‌های توهمی‌اش به محضر خدا می‌رود، خود را فقیر نمی‌بیند. داشته‌هایی مثل غرور از مدارک تحصیلی، ثروت، زیبایی، موقعیت‌های اجتماعی، حتی عبادت‌ها و غرور جهادی کیسۀ انسان را بیخودی پر میکند؛ آیا انسان با این همه دارایی نیازی به امام حس میکند، که بخواهد در طلبش استغاثه کند؟ اما وقتی فقیر به محضر خدا می‌رویم، از تمام آنچه فکرش را هم نمی‌کنیم، کیسه‌مان را پر میکند؛ مرحمت‌هایی مثل امام، عشق امام، معیت امام و مقام امام.
8-رحمانیت و مهربانی
استغاثه به امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) کار هر کسی نیست. علت این موضوع آن است که جذب صفاتی که لازمۀ استغاثه‌اند و ملکه کردن آنها در نفس، کاری سخت است. کسی اهل استغاثه می‌شود، که اخلاق و صفت‌های خدا را در وجود خود جذب کرده باشد. خدا انسان را آفرید، تا به خودش شبیه شود. ما صدها صفت از خدا را در دعای جوشن‌کبیرمی‌خوانیم، که مهم‌ترین آنها رحمانیت است، اهل استغاثه هم رحمانند؛ اگر کسی نتواند به هیچ‌کدام از صفات خدا برسد و فقط صفت رحمانیت را در خودش تقویت کند، برایش کافیست، زیرا رحمانیت تمام دین است.
رحمانیت و رحیمیت دو صفت برگزیده‌اند، اما دایرۀ رحیمیت تنگ‌تر است. شخص رحیم مهربان است، اما مهربان بودنش محدود به اطرافیان، دوستان و هم‌مسلک‌های اوست. رحمانیت بسیار گسترده‌تر است و شخص رحمان نسبت به تمام مردم عالم مهربان و دلسوز است، نه فقط عدۀ محدودی از مردم عالم. قلب او برای هر انسانی در عالم که به دردی مبتلاست، مضطر و بی‌قرار می‌شود، برای تمام فقرا، اسیرها، بی‌پناه‌ها، مظلوم‌ها.
اگر کسی رحمان شد، به بالاترین شباهت با خدا رسیده و تمام گناهان گذشته، حال و آیندۀ او آمرزیده می‌شود. البته از مهم‌ترین ویژگی‌های اهل رحمانیت آن است که علاوه بر اضطرار قلبی و کلامی، به تلاش در این راستا هم مشغولند.
از آداب استغاثه به امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) ، رحمانیت در قلب و عمل استغاثه‌کننده است. شخص رحمان تنگ‌نظر نیست و سطح دیدش به قدر نجات و تولید حال خوب برای تمام مردم عالم است؛ فرد رحمان می‌داند که تنها راه رسیدن به این هدفش ظهور منجی است و همین دانایی عقلی و دارایی قلبی او را به استغاثه و اضطرار امام‌خواهی می‌اندازد.
9-مهندسی اولویت‌ها و مدیریت معشوق‌ها
تا اینجا متوجه شدیم آداب استغاثه به امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) آدابی خاص و لازم‌الاجراست. گفتیم از حتمی‌ترین شرط‌های استغاثه آن است که نفْس استغاثه‌کننده سلامت باشد، مضطر باشد، متواضع و رحمان باشد، اما رسیدن به این اخلاق راحت نیست.
هر چیزی که ما به آن علاقمندیم، معشوق ما محسوب می‌شود و در اولویت‌های زندگی ما جایی برای خودش باز میکند. ما باید اولویت‌ها را بشناسیم و به‌درستی مدیریت‌شان کنیم. خدا در آیه 24 سوره توبه اولویت‌ها را به ما نشان داده و معشوق‌های برتر را به ما معرفی کرده است؛ بگو:«اگر پدران و فرزندان و برادران و همسران و طایفه شما، و اموالی که به دست آورده‌اید، و تجارتی که از کساد شدنش می‌ترسید، و خانه هائی که به آن علاقه دارید، در نظرتان از خداوند و پیامبرش و جهاد در راهش محبوبتر است، در انتظار باشید که خداوند عذابش را بر شما نازل کند؛ و خداوند جمعیّت نافرمانبردار را هدایت نمی‌کند!» اگر کسی بتواند سه معشوق الله، اهل بیت و جهاد در راه خدا را بر هشت معشوق دیگر که والدین، پیوند خواهری و برادری، همسر، فرزند، طایفه، اموال، تجارت و خانه است؛ در زندگی روزمره‌اش اولویت بدهد و به مدیریت درست آنها در زندگی بپردازد، آمادگی لازم برای ملحق شدن به گروه شریف استغاثه‌کنندگان حقیقی را پیدا میکند.
[1] قرآن کریم، سوره سباء، آیه 46
در صورتی که تمایل دارید محتوای ارائه شده در این مقاله را در کلام سایر اساتید و بزرگان حوزهٔ معارف مهدوی مشاهده و مطالعه نمایید؛ می‌توانید از طریق کلیک کردن روی بخش‌های مختلف فرم زیر، به منابع هم‌ارز با قسمت‌های مختلف مقاله، دسترسی داشته باشید.
